İbrahim Tosun, Tunceli Üniversitesi
Ali Koç, Yüzüncü Yıl Üniversitesi
Özet
Fatih Harbiye romanı XIX. yüzyılın sonları ile XX. yüzyılın başlarında,
Türk toplum hayatında meydana gelen değişmeler ve bu değişmelerin
bireyler üzerindeki etkileri üzerine kurulmuştur. Aynı zamanda, tam bir şark kültürüyle büyümüşlerin garba yönelişleriyle yaşadıkları sosyal ve psikolojik iç çatışmalar da romanda ele alınmaktadır. Doğu-Batı ekseninde keskinleşen kültürel çatışma, romanda mekân, kişi ve eşyalar üzerinden yoğun bir şekilde yansıtılarak toplumsal hayatın yönlendiricisi olmuş ve bireysel bunalımların temeline oturtulmuştur. Bu nedenle, edebiyat sosyolojisi açısından incelenmeye değer olan bu eserde, dönemin pek çok sosyal ve bireysel probleminin temelindeki nedenler, karakter, mekân ve eşyalar üzerinden yorumlanarak yakalanabilmektedir. Bu yazı, Fatih Harbiye romanındaki tersinden oryantalist bakışı sosyolojik bir yaklaşımla tipler, mekânlar ve
kullandıkları eşyalar bağlamında değerlendirmektedir.
Giriş
Peyami Safa’nın olgunluk döneminde yazdığı ve en önemli
eserlerinden biri olan 1932 yılında basılan Fatih Harbiye romanı edebiyat
sosyolojisi bağlamında incelenmeye en uygun metinlerdendir. Bu yazı,
Peyami Safa’nın Fatih Harbiye romanını edebiyat sosyolojisi açısından ele
almaktadır. Bunun için de önce Peyami Safa’yı ve onun Fatih Harbiye adlı
eserini kısaca tanıtmak, edebiyat ile sosyoloji arasındaki ilişkiyi ve edebiyat
sosyolojisi kavramını biraz irdelemek, bir edebi eserin neden edebiyat
sosyolojisi açısından incelenmesi gerektiğine değinmek gerekmektedir.
Şair İsmail Safa'nın oğlu olan Peyami Safa, daha iki yaşındayken
babasını kaybetmiş; uzun süren bir hastalık dönemi geçirdiği için
ilkokuldan sonra düzenli bir eğitim görmemiş ve bütün yaşamı boyunca
sürekli kendi kendisini yetiştirmeye çabalamıştır. On üç yaşında çalışmaya
başlamış; on dokuz yaşında gazetecilik mesleğine atılmış; sayısız makale ve
fıkra yayınlamıştır. Para kazanmak kaygısıyla yazdığı romanlarda "Server
Bedi" imzasını kullanırken gerçek adıyla yazdığı romanlarında çok yönlü
kişiliğini yansıtmayı başarmıştır. Kendisini iyi yetiştirmiş olan yazar, geniş
kültürü ve güçlü sezgilerini ağırlıklı bir şekilde duygu ve düşünce
planındaki araştırmalarında dile getirmiştir. Bu tür yazılarında, Türkiye'nin
geçirdiği kültür ve medeniyet değişiminin toplum hayatına etkilerini, bu
değişimin psikolojik ve sosyal sonuçlarını, doğurduğu buhranları,
toplumsal çatışma ve uzlaşmaları ele almış, tahlilci ve tenkitçi bir bakış
açısı kullanmıştır.
...
Fatih Harbiye Romanı
Bu roman Peyami Safa'yı kendi sanat dünyasının zirvesine yükselten
eserlerden biridir. Peyami Safa'nın olgunluk çağında yazdığı bu eser Tük -
İslam çizgisinin Osmanlı sahasında meydana getirdiği medeniyetten
uzaklaşıp Batıya yönelişin toplum ve aile üzerindeki tesirlerini
işlemektedir. Batılılaşma hareketinin önceleri semtlerde çok hızlı
yerleştiğini, fakat bazı semtlerin kendi geleneklerini daha fazla muhafaza
ettiğini ve İstanbul'un bir yamalı bohça manzarasına büründüğünü
anlatmaktadır. Batılılaşma cereyanının büyük bir gayretle eski medeniyete
bağlı olan İstanbul semtlerini hırpaladığını ortaya koyan Roman,
medeniyetler arasındaki çatışmanın ailelere kadar girerek babayı aynı
dünyada bırakıp çocuğunu Batıya doğru çektiğini göstermektedir.
...
Edebiyat-Sosyoloji İlişkisi ve Edebiyat Sosyolojisi
Edebiyat ve sosyolojinin ortak kaynakları toplum ve toplumsal
kurallardır; çünkü, edebiyatın ve sosyolojinin temelinde insan yatar; bu
nedenle, her ikisi karşılıklı etkileşim içindedirler. İkisinin de tanımı
yapılacak olursa sosyoloji, grup halindeki insanların etkileşimlerinin
incelenmesidir; edebiyat ise bu etkileşimin hayali betimlemesinden başka
bir şey değildir. Alver Köksal, “Edebiyat toplumdaki muhtemel insan eyleminin
hayal gücüyle bilinçli bir şekilde araştırılmasıdır” derken aslında edebiyat ve
sosyoloji arasındaki ilişkiyi de çok net ortaya koymaktadır.
...
Makalenin tamamı için tıklayınız.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder