II. ABDÜLHAMİT, İTTİHAT VE TERAKKİ VE OSMANLI İŞÇİ SINIFI
Yıldırım Koç - Bilim ve Ütopya Dergisi 2013
Osmanlı İşçi Sınıfı ve Siyasal Gelişmeler
19. yüzyılın son çeyreği ve 20. yüzyılın ilk 18 yılını kapsayan yaklaşık yarım yüzyıllık dönemde Osmanlı işçi sınıfı birçok açıdan çok zayıftı ve 1908-1913 döneminde önemli bazı eylem ve örgütlenmeler olsa da, Türkiye işçi sınıfına önemli bir örgütlülük ve mücadele mirası bırakmadı. Bu zayıflık nedeniyle, Osmanlı işçi sınıfının Türkiye’nin milli demokratik devriminin önemli ilk adımları olan 1876 ve 1908 mücadelelerinde bağımsız bir güç olarak hiçbir önemli katkısı bulunmadı.
Bu dönemde Osmanlı işçi sınıfının zayıflığının nedenleri şu şekilde özetlenebilir:
Osmanlı ülkesindeki halkın işgücünü satarak elde ettiği ücret geliriyle yaşamını sürdüren kesimi, küçük bir azınlık oluşturuyordu. Ücret karşılığında çalışanların büyük çoğunluğu, nakit gereksinimlerini karşılayabilmek amacıyla geçici sürelerle işçilik yapan mülksüzleşmemiş köylülerdi.
Ülke geniş, nüfus azdı. Tarım teknolojisi geriydi. İnsanların toprak sahibi olması ve bir çift öküzle ve karasabanla tarımsal faaliyet sürdürerek geçimini sağlayabilmesi olanaklıydı.
Nüfusun ve ücretli olarak çalışmaya mecbur olanların azlığı nedeniyle, özellikle madenlerde ve yol yapımında zorla çalıştırma uygulaması (“mükellefiyet”) vardı. Bu şekilde işçilik yapanlar kendilerini işçi olarak bile kabul etmiyordu.
Osmanlı sanayi, özellikle 1838 Baltalimanı Anlaşması ve sonrasındaki ticaret anlaşmaları sonucunda büyük bir darbe yemişti.
Ücretlilerin çalıştığı işyerleri küçüktü. Bu işletmelerin sahipleri, Marx’ın “Kleinmeister” olarak nitelendirdiği, patronlaşamamış işverenlerdi. Bu işyerlerinde basit yeniden üretim sürdürülüyordu. İşveren de az sayıdaki işçiyle birlikte üretimde çalışıyor ve bir sermaye artırımına (genişletilmiş yeniden üretime) gidemiyordu. Bu işyerlerinde sınıf kimliğinin ve mücadelesinin gelişimi mümkün değildi.
Kamu kesiminde “memur” statüsünde çalıştırılanlar bazı haklara sahipti; ancak belirli bir eğitimden geçmiş bu kesim kendisini “amele”den farklı ve üstün görüyordu. İşçi sınıfındaki bu bölünme, sınıf mücadelesini daha da zayıflatıyordu.
…
OSMANLI DEVLETİNDE İŞÇİLER VE İSÇİ HAREKETLERİ (1876-1914)
Doktora Tezi – 2004 – Süleyman Demirel Üniversitesi
Cevdet KIRPIK
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder