Nejat Doğan, Erciyes Üniversitesi
Erciyes Univ. SBE Dergisi Sayı 12-13, Yıl 2002
.
İlk Türk-İslam eseri olması nedeniyle Kutadgu Bilig, Türklerin en önemli politik teori hazinesidir. Buna rağmen, bugüne kadar eser üzerinde yeterince durulmamıştır. Ayrıca bu eser hakkında bugüne kadar yazılan birçok şey gerçeği yansıtmamaktadır. İşte bu makale, bir yandan literatürdeki bu eksikliği doldurup yanlışları düzeltmeye çalışırken, diğer yandan da Kutadgu Bilig’in temel politik mesajının ne olduğunu irdelemektedir. İnceleme göstermektedir ki, Kutadgu Bilig demokratik, laik, sosyal bir hukuk devletini işaret etmektedir. Kutadgu Bilig’in günümüzde ne anlama geldiğinin yorumlanması, sadece eserin zenginliğini göstermek açısından değil, Türk-İslam devletlerinin yönetsel örgütlenmeleri açısından da önem taşımaktadır.
...
Devletin resmi olarak fakirin durumunu iyileştirmesi ve muhtaçları korumasının yanında, eserde İslam’ın önemli bir vasfı olması nedeniyle “iyilik etmek” fikri de vurgulanır. Diğer bir deyişle, toplumsal değerler devletin sosyal devlet olma yolunda daha cesur adımlar atmasına katkıda bulunabilir. Kutadgu Bilig’de devlet adamının bir özelliği de, hep iyilik yapmasıdır. Yukarıda değindiğimiz gibi, Odgurmış’ın dağa çekilerek asetik bir yaşam sürmesi ve topluma bir faydasının dokunmaması eleştirilir. Çünkü, devlet adamı etiğine göre, kişi toplumda sınanmalı ve kurtuluşu başkalarına yardım sonucunda edineceği sevapta aramalıdır. Hükümdar Odgurmış’a mektup yazarak dağdan inmesini söyler: “Buraya gel. Köy veya şehir içinde ibadet et. Halka faydalı ol, muhtaçlara yardım et. Bak, burada birçok yetim, dul, aciz, kör, kötürüm ve topallar vardır. Helal dünyalık kazan ve fakirlere dağıt, insanlara yardımda bulun.”16 İnsanlara yardım etmenin gerekliliği hükümdara da vezirleri tarafından hatırlatılır ve iyilik cömertlikle eş tutulur. Öğdülmiş, hükümdara şöyle salık verir: “Her vakit meşhur bir bey olarak kalmak için...[şu] lazımdır: açık elli ve cömert olmak, halka karşı şefkat göstermek.”17 Gerçekten Küntoğdı, halka hazinesini açmakla kalmaz, bireysel olarak da iyilikte bulunarak zaman zaman mal, mülk, altın ve gümüş dağıtır. Eserde mal ve mülk biriktirmenin nafile olduğu da vurgulanılarak, bunların muhtaçlara dağıtılması gerektiği üzerinde durulur. Örneğin Aytoldı, ömrünün sonuna doğru “Niçin bu altın-gümüşü topladım, niçin bunları yoksullara dağıtmadım” diye üzülür, yaptıklarından pişman olarak ağlar ve servetini fakirlere dağıtır.18 Özellikle, devlette vurgunculuk ve yiyiciliğin gittikçe güçlendiği toplumlarda, iyilik ve yardımda bulunmak, mal hırsından sıyrılarak muhtaçlara ve fakirlere yardım etmek gibi etik değerlerin sosyal devleti gerçekleştirme açısından önemi ortadadır. Kutadgu Bilig’e göre, toplumu düzenlemede başarılı olacak kurallar sadece kağıda değil, kalbe de yazılmalıdır.
...
Çalışmanın Birinci Bölümü
Çalışmanın İkinci Bölümü
.
Kahvemiz çalışmanın burada yer almasını tavsiye eden ve gerekli dosyaları sağlayan Mesut Taştekin’e teşekkür eder.
Erciyes Univ. SBE Dergisi Sayı 12-13, Yıl 2002
.
İlk Türk-İslam eseri olması nedeniyle Kutadgu Bilig, Türklerin en önemli politik teori hazinesidir. Buna rağmen, bugüne kadar eser üzerinde yeterince durulmamıştır. Ayrıca bu eser hakkında bugüne kadar yazılan birçok şey gerçeği yansıtmamaktadır. İşte bu makale, bir yandan literatürdeki bu eksikliği doldurup yanlışları düzeltmeye çalışırken, diğer yandan da Kutadgu Bilig’in temel politik mesajının ne olduğunu irdelemektedir. İnceleme göstermektedir ki, Kutadgu Bilig demokratik, laik, sosyal bir hukuk devletini işaret etmektedir. Kutadgu Bilig’in günümüzde ne anlama geldiğinin yorumlanması, sadece eserin zenginliğini göstermek açısından değil, Türk-İslam devletlerinin yönetsel örgütlenmeleri açısından da önem taşımaktadır.
...
Devletin resmi olarak fakirin durumunu iyileştirmesi ve muhtaçları korumasının yanında, eserde İslam’ın önemli bir vasfı olması nedeniyle “iyilik etmek” fikri de vurgulanır. Diğer bir deyişle, toplumsal değerler devletin sosyal devlet olma yolunda daha cesur adımlar atmasına katkıda bulunabilir. Kutadgu Bilig’de devlet adamının bir özelliği de, hep iyilik yapmasıdır. Yukarıda değindiğimiz gibi, Odgurmış’ın dağa çekilerek asetik bir yaşam sürmesi ve topluma bir faydasının dokunmaması eleştirilir. Çünkü, devlet adamı etiğine göre, kişi toplumda sınanmalı ve kurtuluşu başkalarına yardım sonucunda edineceği sevapta aramalıdır. Hükümdar Odgurmış’a mektup yazarak dağdan inmesini söyler: “Buraya gel. Köy veya şehir içinde ibadet et. Halka faydalı ol, muhtaçlara yardım et. Bak, burada birçok yetim, dul, aciz, kör, kötürüm ve topallar vardır. Helal dünyalık kazan ve fakirlere dağıt, insanlara yardımda bulun.”16 İnsanlara yardım etmenin gerekliliği hükümdara da vezirleri tarafından hatırlatılır ve iyilik cömertlikle eş tutulur. Öğdülmiş, hükümdara şöyle salık verir: “Her vakit meşhur bir bey olarak kalmak için...[şu] lazımdır: açık elli ve cömert olmak, halka karşı şefkat göstermek.”17 Gerçekten Küntoğdı, halka hazinesini açmakla kalmaz, bireysel olarak da iyilikte bulunarak zaman zaman mal, mülk, altın ve gümüş dağıtır. Eserde mal ve mülk biriktirmenin nafile olduğu da vurgulanılarak, bunların muhtaçlara dağıtılması gerektiği üzerinde durulur. Örneğin Aytoldı, ömrünün sonuna doğru “Niçin bu altın-gümüşü topladım, niçin bunları yoksullara dağıtmadım” diye üzülür, yaptıklarından pişman olarak ağlar ve servetini fakirlere dağıtır.18 Özellikle, devlette vurgunculuk ve yiyiciliğin gittikçe güçlendiği toplumlarda, iyilik ve yardımda bulunmak, mal hırsından sıyrılarak muhtaçlara ve fakirlere yardım etmek gibi etik değerlerin sosyal devleti gerçekleştirme açısından önemi ortadadır. Kutadgu Bilig’e göre, toplumu düzenlemede başarılı olacak kurallar sadece kağıda değil, kalbe de yazılmalıdır.
...
Çalışmanın Birinci Bölümü
Çalışmanın İkinci Bölümü
.
Kahvemiz çalışmanın burada yer almasını tavsiye eden ve gerekli dosyaları sağlayan Mesut Taştekin’e teşekkür eder.
.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder